Οι Έλληνες «αγνοούμενοι» της Αργεντινής

Οι Έλληνες «αγνοούμενοι» της Αργεντινής

της Μαρίας Λούκα

[Πηγή: Protagon, 01/08/2015]

Πριν από 18 μήνες, τον Μάρτιο του 2014, στο πλαίσιο ενός ρεπορτάζ που ετοίμαζα για τους «αγνοούμενους» Έλληνες των δικτατοριών του Βιντέλα στην Αργεντινή και του Πινοσέτ στη Χιλή, έλαβα μια επιστολή απ' αυτές που κομπιάζεις λίγο όταν τις διαβάζεις, γιατί οι λέξεις καμιά φορά βγάζουν φωτιά και ζωγραφίζουν ουλές στο σώμα της ανθρωπότητας. Η Μαρία Έλενα Αθανασίου μου διηγιόταν την ιστορία της οικογένειάς της. Είναι μια από τις 30.000 και πλέον ιστορίες των «εξαφανισμένων» της Αργεντινής και της Χιλής που παλεύουν ακόμα για δικαίωση. Για τη Μαρία Έλενα και τις αδερφές της τότε ήταν μια ανάμεικτη στιγμή πίκρας και χαράς, καθώς λίγους μήνες πριν, τον Αύγουστο του 2013 μετά από ένα test dna κατόρθωσαν να βρουν τον ανιψιό τους. Ο 38χρονος Παύλος Αθανασίου (όνομα που προόριζαν γι’ αυτόν οι βιολογικοί του γονείς) αποδείχθηκε -χάρη στην επίμονη προσπάθεια που καταβάλλουν επί δεκαετίες οι Γιαγιάδες της Πλατείας Μαΐου- ότι ήταν ο γιος του «αγνοούμενου» ελληνικής καταγωγής Μιγκέλ Άνχελ Αθανασίου και της Φρίντα Λατσάν.

Ο Μιγκέλ Άνχελ, ως μέλος της αριστερής οργάνωσης MIR, διώχθηκε από τη χούντα του Πινοσέτ και δραπέτευσε με την κοπέλα του στην Αργεντινή. Τον Οκτώβρη του 1975 γεννήθηκε ο γιος του. Τον Απρίλιο του 1976 οι γονείς του απήχθησαν και ο Παύλος δόθηκε για υιοθεσία σε οικογένεια στρατιωτικών. Ήταν μια πάγια πρακτική αυτών των καθεστώτων να αρπάζουν τα νεογέννητα βρέφη των έγκλειστων αντιφρονούντων και να τα δίνουν για υιοθεσία σε οικογένειες στρατιωτικών. Ο Παύλος, μόλις στα 38 του πληροφορήθηκε την αληθινή του ταυτότητα και ενώ ο θετός του πατέρας βρισκόταν φυλακισμένος για εγκλήματα που διαπράχθηκαν την περίοδο Πινοσέτ. Οι θείες του τον περιέβαλαν από την πρώτη στιγμή με μεγάλη αγάπη και προστασία: «Εν τέλει, όμως, μπορώ να σου πω πως παρ' όλα αυτά που έχουμε ζήσει, την επίπονη εμπειρία που σήμαινε να χάσουμε τον αδερφό μας σε συνθήκες τόσο δραματικές της ιστορίας της χώρας μας, εμείς οι αδερφές, επιλέγουμε τη συγχώρεση. Να ζούμε το παρόν σε ειρήνη και αρμονία και να χαρούμε το γεγονός ότι βρέθηκε ο ανιψιός μας. Το παρελθόν είναι κομμάτι της ιστορίας που μας αντιστοίχισε να ζήσουμε. Δεν αποδεχόμαστε κανενός είδους δικτατορία και δεν θέλουμε τα συμβάντα στη Χιλή να επαναληφθούν σε καμία άλλη χώρα», μου έγραφε τότε η Μαρία Έλενα. Παρ' όλα αυτά ο Παύλος δεν άντεξε το σοκ και τη σύγκρουση που επέφερε αυτή η ανακάλυψη και αυτοκτόνησε πριν τρεις μήνες. Πριν από λίγες μέρες (στις 4 Ιουλίου) αυτοκτόνησε και ο Ερνάν Καλογερόπουλος, επίσης γιος «αγνοούμενου» ελληνικής καταγωγής και μέλος της οργάνωσης «HIJOS (Τέκνα: παιδιά για την ταυτότητα και τη δικαιοσύνη κατά της λήθης και της σιωπής).

Ήθελα, λοιπόν, να ξαναθυμίσω αυτή τη λησμονημένη ιστορία. Το ξέρω ότι η αναστάτωση που ζούμε είναι σε μεγάλο βαθμό διαρκής και καθηλωτική. Σε καταπίνει. Δεν αφήνει περιθώρια να σκεφτείς άλλα πράγματα. Οι λογαριασμοί όμως με το παρελθόν παραμένουν ανοιχτοί. Κι αυτή είναι μια εκκρεμότητα για το ελληνικό κράτος που πολύ όψιμα, μόλις το 2007 και μετά από έντονες πιέσεις, έστειλε μια λίστα με τα ονόματα 13 «αγνοουμένων» ελληνικής καταγωγής στο Υπουργείο Δικαιοσύνης της Αργεντινής, τη στιγμή που άλλα κράτη έθεταν αιτήματα και ξεκινούσαν ανεξάρτητες έρευνες δεκαετίες πριν. Ωστόσο, πέρα από την ανάγκη να υποστηριχτούν με κάθε τρόπο οι άνθρωποι που αναζητούν ακόμα τις οικογένειές τους, το ζήτημα των «αγνοουμένων» αποτελεί μια εκκρεμότητα για την ίδια τη δημοκρατία σε πανανθρώπινο επίπεδο. Τα τραύματά της αιμορραγούν ακόμα. Βλέπεις μέχρι και σήμερα οι φανατικοί οπαδοί του ακραίου νεοφιλελευθερισμού αποφεύγουν να ομολογήσουν ότι η πειραματική εφαρμογή του στη Χιλή και την Αργεντινή τη δεκαετία του 70 προϋπέθετε την κατάλυση της δημοκρατίας και την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. «Οι θεωρίες του Μίλτον Φρίντμαν του έδωσαν το βραβείο Νόμπελ. Στη Χιλή έδωσαν τον Πινοσέτ» έγραφε ο Εντουάρντο Γκαλεάνο. Η αποκρυστάλλωση αυτών των διδαγμάτων ίσως να έχει μια αξία και στις μέρες μας.