Ιδιωτικοποίηση του νερού; Δεν θα πάρουμε.

Ιδιωτικοποίηση του νερού; Δεν θα πάρουμε.

Του Γιάννη Α. Μυλόπουλου*

[Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 04/04/2014]

Το ερώτημα αν το νερό είναι δημόσιο ή ιδιωτικό αγαθό, είναι αλήθεια σύνθετο και έχει απασχολήσει πολύ τόσο την Ευρώπη όσο και τη διεθνή κοινότητα. Τελευταία απασχολεί και την ελληνική πραγματικότητα, με αφορμή την απόφαση της κυβέρνησης να πωλήσει τις εταιρείες ύδρευσης Θεσσαλονίκης και Αθήνας σε ιδιώτες. Κύρια αιτία για τη δυσκολία του ερωτήματος αποτελεί ο πολυδιάστατος ρόλος του νερού που συνήθως μπερδεύει την ανάλυση, αλλά και η εμπλοκή του σε πλήθος χρήσεων, διεργασιών και δραστηριοτήτων.

Υπάρχει πάντως μια ξεκάθαρη λογική η οποία υποδεικνύει την απάντηση στο καίριο αυτό ερώτημα και έχει να κάνει με το είδος της χρήσης του νερού. Εκεί λοιπόν όπου το νερό συντηρεί τη ζωή, όπως συμβαίνει στη φύση και την ύδρευση, όπου συντηρεί τα οικοσυστήματα, καθώς και τη ζωή των κατοίκων των πόλεων αλλά και τις οικιακές δραστηριότητες αντιστοίχως, ασφαλώς και είναι δημόσιο αγαθό και έχει σαφή κοινωνικό χαρακτήρα.

Εκεί όμως όπου το νερό συντηρεί την οικονομία ως πρώτη ύλη, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στις αγροτικές, βιομηχανικές ή τουριστικές δραστηριότητες, εκεί μπορεί να αντιμετωπίζεται, υπό κανόνες και προϋποθέσεις που αφορούν την προστασία και την εξοικονόμησή του, σαν ιδιωτικό αγαθό που έχει οικονομικό χαρακτήρα. Το νερό που χρησιμοποιεί, για παράδειγμα, ως πρώτη ύλη μια βιομηχανία παραγωγής μπίρας, επειδή ακριβώς εισέρχεται στη διαδικασία της παραγωγής και ακολουθεί τους νόμους της αγοράς, μια και η μπίρα πωλείται στο εμπόριο, αλλά και επειδή ακριβώς η πώλησή της προσκομίζει κέρδη στη συγκεκριμένη βιομηχανία, θα πρέπει ασφαλώς να αντιμετωπιστεί ως οικονομικό και όχι ως δημόσιο αγαθό.

Δεν υπάρχει συνεπώς καμία αμφιβολία ότι το νερό της ύδρευσης, το οποίο συντηρεί τη ζωή των κατοίκων των αστικών κέντρων, είναι δημόσιο αγαθό που πρέπει να αντιμετωπίζεται με όρους κοινωνικούς και επομένως δεν πρέπει να ιδιωτικοποιείται.

Μία ακόμη ιδιαιτερότητα του νερού της ύδρευσης, που επιβάλλει τη διαχείρισή του ως δημόσιου αγαθού, είναι η ολοένα επιδεινούμενη ανεπάρκεια των διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων. Η οποία αναγορεύει ως κορυφαία προτεραιότητα της διαχείρισης του νερού την επίτευξη του στόχου της εξοικονόμησής του. Σε αυτόν τον στόχο κατατείνουν άλλωστε και οι οικονομικές μέθοδοι που εφαρμόζονται στον τομέα της ύδρευσης (όπως το κλιμακωτό τιμολόγιο) με σκοπό τη διαχείριση της ζήτησης αντί της σπάταλης πρακτικής της διαχείρισης της φυσικής προσφοράς του, που οδηγεί σε διαρκή αναζήτηση νέων πηγών προς εκμετάλλευση. Αν συνεπώς το νερό της ύδρευσης ιδιωτικοποιηθεί, τότε η ιδιωτική πλέον εταιρεία της ύδρευσης θα είναι η μόνη επιχείρηση στον κόσμο που θα προσπαθεί να αποκομίσει κέρδη όχι από την αύξηση αλλά, αντίθετα, από τη μείωση των πωλήσεών της. Γεγονός που θα την αναγκάσει να προχωρήσει γρήγορα σε μεγάλες αυξήσεις του κόστους των παρεχόμενων υπηρεσιών της, αλλά και σε σημαντική μείωση των δαπανών για τον καθαρισμό του, προκειμένου να αντισταθμίσει τη ζημιά από τον αναγκαστικό περιορισμό των προς πώληση αποθεμάτων. Με μεγάλο θύμα ασφαλώς τον πολίτη, ο οποίος θα απολαμβάνει και χειρότερες αλλά και ακριβότερες υπηρεσίες.

Ενα ακόμη χαρακτηριστικό του νερού της ύδρευσης τέλος, ασυμβίβαστο με την ιδιωτικοποίησή του, αφού συγκρούεται με την αρχή του ελεύθερου ανταγωνισμού, είναι ο μονοπωλιακός χαρακτήρας των σχετικών υπηρεσιών. Η πώληση δηλαδή ενός μονοπωλιακού προϊόντος και η παραχώρηση του σχετικού προνομίου σε ιδιώτη αποτελούν τον ορισμό του σκανδάλου. Στην περίπτωση της κερδοφόρου ΕΥΑΘ, μάλιστα, το σκάνδαλο αποκτά διαστάσεις μαμούθ, αν σκεφτεί κανείς ότι τόσο το προνόμιο του μονοπωλίου, το οποίο δημιουργήθηκε με τη συμβολή των φορολογούμενων πολιτών αλλά και των κατοίκων των συγκεκριμένων πόλεων, όσο και τα μέχρι τώρα διόλου ευκαταφρόνητα κέρδη της επιχείρησης θα… δωρηθούν στον ιδιώτη που θα επιλεγεί.

Η διεθνής εμπειρία πάντως είναι ιδιαίτερα εύγλωττη και διδακτική. Οι Γάλλοι και οι Βρετανοί, οι οποίοι σήκωσαν πρώτοι τη σημαία της ιδιωτικοποίησης του νερού της ύδρευσης, σήμερα, αναγνωρίζοντας μετά από εμπειρία δεκαετιών το λάθος τους, επαναφέρουν τις ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης υπό δημόσιο ή και δημοτικό έλεγχο.

Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, που τα θέλει όλα να πουλιούνται και όλα να αγοράζονται, η οποία οδήγησε τον πλανήτη στα σημερινά οικολογικά και οικονομικά αδιέξοδα, αφήνοντας πίσω της δισεκατομμύρια φτωχούς και ελάχιστους πλούσιους και η οποία φέρει την κύρια ευθύνη και για τη δική μας καταστροφή, χρησιμοποιείται σήμερα για την έξοδο από την κρίση. Η ιδιωτικοποίηση του νερού της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, η παραχώρηση τεράστιων εκτάσεων γης και φυσικού περιβάλλοντος σε ξένες εταιρείες για εξόρυξη χρυσού, με παράδειγμα τις Σκουριές της Χαλκιδικής, αλλά και οι προσπάθειες ιδιωτικοποίησης της παιδείας και της υγείας με πρόσχημα την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών αδιεξόδων ύστερα από εντολή της τρόικας, πρέπει να είναι οι κόκκινες γραμμές για μια χώρα που θέλει να ελπίζει να συνεχίσει να υπάρχει ως ελεύθερη και την επόμενη ημέρα της κρίσης…

………………………………………………………………………………….

* Πρύτανης ΑΠΘ